در عصر حاضر مالیات بر ارزش افزوده از چنان جایگاهی برخوردار شده است که به مهمترین منبع درآمد مالیاتی در بیشتر اقتصادهای در حال توسعه و در حال گذار مبدل گردیده، بطوریکه به جرأت می توان گفت که هیچ نوآوری مالیاتی به این سرعت مورد استقبال طیف وسیعی از کشورها قرار نگرفته است.
در کشور ما نیز نظام مالیات بر ارزش افزوده با توجه به مزیتها و ویژگیهایی که از آن برخوردار بوده است، موفق شده سهم قابل ملاحظه ای از منابع درآمدی دولت را تأمین نماید. البته شایان گفتن است که اهمیت این نوع مالیات فقط محدود به تأمین منابع درآمدی دولت نبوده، بلکه با توجه به خصوصیاتی که این نوع مالیات دارا می باشد می تواند اثرات بیشماری را بر اقتصاد کشور ایفا نماید. اما بیش از آنکه به تبیین اثرات مالیات برارزش افزوده اشاره شود در ادامه اهم مزایا و ویژگیهای آن مورد بررسی قرار می گیرد.
1) تأمین منابع مالی برای دولتها بعلت درآمد زائی بالا
2) کمک به داشتن یک نظام جامع اطلاعات مالیاتی در کشور
3) جلوگیری از فرار مالیاتی
4) کاهش هزینه های وصول
5) تشخیص دقیق تر مالیات بر درآمد در نتیجه دسترسی به اطلاعات مودیان
دولتها برای اداره امور و عمران و ابادانی کشورها نیازمند منابع مالی متعددی هستند تا بدان وسیله بتوانند به مردم خدمت کرده و مشکلات مختلف جامعه را حل، و در حفظ و حراست شئون شهروندان، تربیت و رشد استعدادها، سلامتی جسم انسان ها و … اقدام نمایند.
مالیات و بخصوص مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهمترین منابع تأمین کننده درآمد دولتها محسوب می گردد. از اینرو در سالهای اخیر کلیه کشورها می کوشند برای تأمین هزینه های خود سهم بیشتری را به مالیات اختصاص دهند با توجه به اینکه اقتصاد کشور تحت تأثیر تحریم های بین المللی، رکود و سایر عوامل مرتبط با آن قرار دارد طلب می کند که دولت با سیاست گذاری های مناسب و استفاده از ظرفیتها و توان اقتصادی به رونق و رشد اقتصاد کشور کمک نماید.
در شرایطی که اقتصاد کشور با هجمه های متعددی از قبیل تحریم و رکود روبرو است بی شک اقتصاد مقاومتی یکی از بهترین تدابیری است که می تواند در حل معضلات و مشکلات کشور موثر واقع گردد. زیرا سیاست آن بر این اصل مسلم استوار است که کشور فقط به منابع و امکانات داخلی اتکا داشته و از هر گونه وابستگی به سایر کشورها خود را بی نیاز بداند.
براساس چنین سیاستی بدون تردید مالیات بر ارزش افزوده می تواند کمک فوق العاده ای به اقتصاد کشور مبذول نماید. بدین معنی که با توجه به محدود بودن منابع کشور، قانونگذار می تواند با افزایش نرخ مالیات مذکور بر کالاهای لوکس و تجملی، مصرف اینگونه کالاها را محدود تر نموده و در مقابل منابع کشور را به تولید بیشتر کالاهای اساسی و ضروری سوق دهد این امر به نوبه خود موجب می شود که افراد جامعه در عادات مصرفی خود تجدید نظر نموده و در حقیقت الگوی مصرفی خویش را اصلاح واز مصرف کالاهای غیر ضروری اجتناب نمایند. از اینرو اصلاح الگوی مصرف در جامعه باعث می شود که اولا کشور قادر گردد که با منابع موجود، مایحتاج اولیه جامعه را تأمین نموده و ثانیا در تحقق شکوفایی و رشد اقتصادی که لازمه آن خودکفائی و استقلال اقتصادی است، گامهای بلندی را بردارد.
یکی از ویژگیهای مالیات بر ارزش افزوده این است که این مالیات دارای پایه و ماخذ مالیاتی گسترده و نرخهای مالیاتی پایین می باشد. همچنین این مالیات عمدتا همانند مالیات بر فروش و مصرف کالا و یا به عبارت دیگر مالیاتهای غیر مستقیم عمل نموده به این معنی که اثر گذار بر قیمتهای نسبی کالاها و خدمات تولیدی می باشد، لذا همانگونه که در مورد مالیاتهای غیر مستقیم انتظار انتقال بار مالیاتی وجود دارد، در خصوص مالیات بر ارزش افزوده نیز می توان انتظار داشت که با پدیده انتقال بار مالیاتی روبرو باشیم. لذا می توان نتیجه گرفت که این مالیات می تواند بر نحوه توزیع در آمد اثر گذار باشد بالاخص در شرایطی که مالیات فوق بر کالاها و خدمات ضروری که عمدتا دارای کشش قیمتی تقاضای پایینی می باشند وضع گردد. در این شرایط پرداخت کنندگان عمده مالیات قشر کم در آمد جامعه می باشند چرا که سهم کالاهای ضروری در بودجه خانوارهای کم در آمد در مقایسه با خانوارهای با در آمد بالا بیشتر است. از این رو و به منظور کاهش چنین فشارهایی کشورها سعی می نمایند تا با استفاده از نرخهای چندگانه مالیات بر ارزش افزوده، اهداف توزیعی در آمد را نیز دنبال نمایند. بدیهی است اثرات توزیعی مالیات بر ارزش افزوده در یک جامعه بستگی به نظام مالیاتی و همچنین ساختار توزیع در آمد در آن جامعه داشته، انتخاب پایه مالیاتی و گستردگی آن و همچنین نرخها و معافیتهای مالیاتی به کار گرفته شده، همگی در تعیین اثرات توزیعی مالیات برارزش افزوده دخیل می باشند.
