یکی از مهمترین اهداف و آمال نظام های مالیاتی جهان، شفافیت فعالیت های اقتصادی به منظور دریافت مالیات عادلانه و افزایش ضریب اطمینان و دقت رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی است. از این رو، مکانیزاسیون فرایندهای مالیاتی با هدف شناسایی دقیق تر مودیان و فعالیت های اقتصادی، یک امر مرسوم در کشورهای توسعه یافته به شمار می رود که البته این موضوع در نظام مالیاتی ایران نیز در قالب طرح جامع مالیاتی مورد توجه قرار گرفته است. بدیهی است اجرای طرح جامع مالیاتی به منظور رفع نقایص، کاستیها و ناکارآمدیهای نظام مالیاتی ایران به ویژه در مواجهه با اقتصاد پنهان، در دهه ۸۰ در دستور کار سازمان امور مالیاتی کشور قرار گرفت و اکنون با گذشت یک و نیم دهه از آغاز این حرکت عظیم، شاهد به بار نشستن این طرح و به ثمر رسیدن دستاوردهای مهم آن هستیم; به طوریکه در چارچوب طرح جامع مالیاتی، کلیه فرایندهای مالیاتی به صورت الکترونیکی، متمرکز و یکپارچه انجام گرفته و اطلاعات اقتصادی، هویتی و عملکردی کلیه فعالان اقتصادی اعم از اشخاصی که در نظام مالیاتی دارای پرونده مالیاتی بوده و چه آنهایی که فاقد شماره اقتصادی و یا خارج از تور مالیاتی هستند، در هر زمان و مکان، در اختیار ممیزان مالیاتی قرار می گیرد. در این نوشتار به سوالاتی در خصوص طرح جامع مالیاتی پاسخ می دهیم که شاید برای شما نیز مطرح شده باشد.
• نقش طرح جامع مالیاتی چه نقشی در شفاف سازی مبادلات اقتصادی در کشور و مبارزه با فرار مالیاتی دارد؟
پدیده مذموم فرار مالیاتی در تمام کشورهای جهان، چه کشورهای توسعه یافته و چه در حال توسعه وجود دارد و معمولا کشورهای مختلف برای مقابله با آن، دست به اصلاح و تدوین سیاست های جدید مالیاتی، تقویت ضمانت اجرایی قوانین مالیاتی و البته بهره گیری موثر از فناوری های اطلاعاتی در جهت شناسایی مودیان خارج از تور مالیاتی می نمایند. طرح جامع مالیاتی نیز به همین منظور در کشور به اجرا در آمد و امروز مفتخریم که اعلام کنیم، سازمان امور مالیاتی کشور با اتکا بر سامانه های اطلاعاتی این طرح، گام بزرگی در جهت مبارزه با فرار مالیاتی برداشته است.
در حال حاضر با تکیه بر میلیاردها رکورد اطلاعاتی اخذ شده از سامانه های طرح جامع مالیاتی، امکان شناسایی فرارهای مالیاتی و شناسایی مودیان جدید بسیار سهل تر از گذشته شده است. از محل این پایگاه، ظرف مدت یک و نیم سال اخیر، حدود دو میلیون رکورد اطلاعاتی فاقد سابقه در نظام مالیاتی کشف شده که منجر به تشکیل پرونده برای تعداد زیادی مودی شده است.
• پورتال عملیات الکترونیک سازمان در طرح جامع مالیاتی چه نقش ها و کارکردهایی دارد؟
حجم بالایی از خدمات مالیاتی از طریق این پورتال به صورت الکترونیکی به مودیان در سراسر کشور ارایه می شود. تاکنون ۱۸ خدمت الکترونیکی شده و مودیان تمام تکالیف قانونی مالیاتی مرتبط با این سامانه ها را الکترونیکی و غیرحضوری انجام می دهند. از جمله ثبت نام، ارایه اظهارنامه، پرداخت مالیات، ارسال صورت معاملات، ارسال اعتراضات و شکایات، دریافت گواهی های مالیاتی و …
از سوی دیگر سازمان امور مالیاتی کشور با طراحی نرم افزار گوشی های هوشمند امکان دسترسی مودیان به پروندههای مالیاتی از طریق گوشی همراه را فراهم کرده است. با طراحی نرم افزار گوشی های هوشمند توسط ستاد طرح جامع مالیاتی و مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان بهره مندی از بسیاری ازخدمات الکترونیک مالیاتی از طریق تلفن همراه فراهم شده است.
همچنین اعلام خودکار نتایج رسیدگی مالیاتی به مودیان از دیگر خدمات طرح جامع مالیاتی است. مودیان به صورت الکترونیکی و از طریق پیامک از هر گونه فعل و انفعال در پرونده مالیاتی خود اعم از دعوت به ارائه اسناد و مدارک، صدور اوراق تشخیص و صدور اوراق قطعی و یا پرداخت مالیات متعلقه آگاه می شوند.
• موتور ریسک چیست و به چه میزان از ظرفیت این موتور ریسک بهرهبرداری می شود؟
امروزه روش حسابرسی مبتنی بر ریسک در نظام های نوین مالیاتی مورد تأکید است. در این شیوه، براساس قواعد از پیش مشخص شده، رتبه ریسک هر مودی تعیین و صرفا مودیان پرریسک مورد رسیدگی و حسابرسی دقیق قرار میگیرند. موتور ریسک یکی از اجزای مهم «سنیم» است. موتور ریسک هم اکنون آماده بهره برداری است و مراحل تست و آزمون را پشت سر گذاشته است. طبیعی است کسانی که براساس اطلاعات پایگاه اطلاعات مودیان مالیاتی، اطلاعات درست و کامل ارایه نمی دهند، یا عامدانه اظهارنامه خلاف واقع ارسال می کنند، جزو مودیان پر ریسک قلمداد شده و رسیدگی و حسابرسی آنها به صورت دقیق تر انجام خواهد گرفت.
کارکرد صحیح این موتور نیز براساس اطلاعات و سوابق مودیان در سامانه است که قاعدتا تحقق این امر مستلزم تکمیل پایگاه اطلاعاتی سازمان و استفاده کامل از سنیم برای رسیدن به مرحله بلوغ و بهره برداری کامل از طرح خواهد بود. البته اطلاعات مورد نیاز این سامانه طبق قانون می باید از سایر دستگاه ها به سازمان امور مالیاتی ارسال شود.
• در حوزه نظام مالیات الکترونیک چه خدمات دیگری در آینده به مودیان ارائه خواهدشد؟
با اجرای کامل طرح جامع مالیاتی، عملا رضایت مودیان از خدمات الکترونیکی سازمان به بالاترین میزان افزایش یافته و شاهد تحقق اهداف طرح جامع مالیاتی در تمامی ابعاد و محورها خواهیم بود; به ویژه در رابطه با تحقق عدالت مالیاتی. چرا که با اجرای طرح جامع مالیاتی به جای افزایش فشار بر مودیان خوش حساب، شناسایی مودیان جدید و اخذ مالیات حقه از آن دسته از مودیانی که از ارائه اطلاعات عملکرد مالی خود خودداری می نمایند، مبنای افزایش درآمد مالیاتی قرار میگیرد.
در سال ۹۷ برای اولین بار ۱۰۰ درصد اظهارنامه های مالیاتی در سنیم بارگذاری و کل عملیات وصول مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی از طریق این سامانه صورت گرفت. همچنین با تکمیل اطلاعات پایگاه اطلاعات مودیان مالیاتی، موتور ریسک طرح جامع مالیاتی، دقیق تر نسبت به انتخاب ۲۰ تا ۲۵ درصد مودیان پرریسک اقدام خواهد کرد. ارائه الکترونیکی خدمات مالیات بر نقل و انتقال املاک و مالیات بر ارث از دیگر خدمات الکترونیکی است که سبب حذف مراجعات حضوری مودیان این حوزه ها خواهدشد.
• طرح جامع مالیاتی چطور منجر به افزایش رضایتمندی مودیان می شود؟
وقتی درصد بالایی از اظهارنامه های مودیان بدون رسیدگی قطعی می شود، این امر منجر به کاهش مراجعات حضوری و در نتیجه افزایش رضایتمندی مودیان می شود. از زاویه دیگر، ما سعی کرده ایم با اجرای طرح جامع مالیاتی، فشار را به کشش تبدیل کنیم. و با استفاده از پایگاه اطلاعات مودیان با شفاف کردن مبادلات اقتصادی، زمینه مناسبی را برای مبارزه با فرار مالیاتی و شناسایی مودیان جدید فراهم سازیم. بنابراین بخش عمده ای از درآمدهای پیش بینی شده مالیاتی، از طریق مبارزه با فرار مالیاتی و نه فشار بر مودیان موجود تامین می گردد که این امر نیز به نوبه خود افزایش رضایتمندی مودیان را در پی خواهد داشت.
