در کشورهای دیگر به اضافه کار این گونه نگاه نمی شود. اضافه کار فقط برای مواقع ضروری است و کارفرما حق ندارد به شکل دیگر یا به صورت دائم از آن استفاده کند. استفاده نابجا از اضافه کار تبعات دیگری نیز به همراه دارد که کسر حق بیمه یکی از آنهاست. در مقررات صندوق تامین اجتماعی اضافه کار مشمول کسر حق بیمه است ولی در صندوق بازنشستگی کشوری این گونه نیست و از این جهت نیــز دوگانگی و بعضا تبعیض به وجود می آید. این موضوع بســتگی به طرز تلقی صندوق ها از اضافه کاری دارد. در سازمان تامین اجتماعی اضافه کاری جزء مزایای مســتمر اســت ولی در استخدام کشــوری اضافه کار در زمره مزایای مستمر به حساب نیامده اســت. بنابراین از نظر گروه اخیر چون بیمه فقط به حقوق و مزایای مســتمر تعلق می گیرد بنابراین اضافه کار را نمی توان مشمول کسر حق بیمه دانست. مقررات حاصل از قانون مدیریت خدمات کشــوری (ماده ۶۰۱ قانون مدیریت خدمات کشوری) پرداخت حق بیمه از اضافه کار را مردود می داند، ولی ســردرگمی زمانی بیشتر می شــود که حق بیمه برخی از کارکنان دولتی مثل مستخدمین پیمانی به صندوق تامین اجتماعی پرداخت می شود. همان گونه که در نوشته های قبل نیز اشاره داشتیم مستخدمین پیمانی دستگاه های دولتی از نظر بیمه اجتماعی مشمول صندوق تامین اجتماعی می شــوند، بنابراین طبــق مقررات این صندوق اضافه کار باید مشمول کسر حق بیمه آن ها باشد. ولی دستگاه های مربوط از پرداخت حق بیمه اضافه کاری به صندوق تامین اجتماعی امتناع می کنند. بدیهی است چنین حالتی در حقیقت ایجاد تبعیض بین مشمولین قانون کار و مستخدمین پیمانی است و لازم است این دوگانگی به شکلی و با مقرری خاصی برطرف شود.
با توجه به توضیحات فوق اضافه کار باید در مواقعی به کارگر ارجاع شود که شرایط زیر را داشته باشد:
- به طور موقت باشد و کارگاه به کار بیشتر کارگر نیازمند باشد.
- کارگر و کارفرما هردو با اضافه کار موافقت داشته باشند.
- ۴۰ درصد اضافه بر مزد به ازای هر ســاعت کار عادی به کارگر پرداخت شود.
ضمن اینکــه طبق قانون کار ارجاع کار اضافــی به کارگران ذیل ممنوع است:
- کارگری که کار شبانه انجام می دهد.
- کارگری که به کارهای خطرناک و سخت و زیان آور اشتغال دارد.
- کارگر نوجوان. ( کارگر نوجوان کسی است که بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن داشته باشد و جهت کارآموزی و آموزش به کار اشتغال می‌یابد. ) در این مــوارد چنانچه کارفرما از مقررات فــوق عدول کند و برای کارگران مذکورا ضافه کار منظور کند، در صورت بروز هرگونه حادثه و اتفاقی برای کارگر، کارفرما طبق قانون مسئول خواهد بود و باید خسارات وارده را پرداخت کند.
پرسش و پاسخ»
پرسش: آیا تاخیر یا تعجیل در کار کارگر را می توان از اضافه کار وی کسر کرد؟
پاسخ: خیر، زیرا ارزش کار اضافه کار ۴۰ درصد بیشتر از کار عادی است، پس نمی توان آن ها را برابر در نظر گرفت و کسری های کار عادی را از اضافه کار کسر کرد.
پرسش: کارگران غیرنوبتی که اضافه کاری آنان به شــب کاری نیز کشیده شده است از کدام یک از فوق العاده های اضافه کاری یا شب کاری برخوردار می شوند؟
پاسح: کارگر غیرنوبتکار که اضافه‌کاری وی در طول زمان شب‌کاری (از ساعت ۲۲شب تا۶بامداد) به طول انجامیده هم اضافه کاری ( ۴۰درصد اضافه بر مزد) و هم شب کاری ( ۳۵درصد اضافه بر مزد) دریافت خواهد کرد.
پرسش: به چه پرداختی‌هایی اضافه کار تعلق میگیرد؟
پاسخ: با توجه به تبصره یک ماده ۳۶ قانون کار، مزایا و پرداختهایی که به تبع شغل و برای ترمیم مزد در ســاعات عادی کار به کارگر تعلق میگیرد مثل ســختی کار، مزایای سرپرستی و فوقالعاده شــغل جزء مزد ثابت محســوب میشوند و در محاســبه اضافه کار باید در نظر گرفته شوند.
پرسش: مبنای ساعات کار ماهانه جهت محاسبه فوقالعاده اضافه کاری چگونه است؛ ۱۷۶یا ۲۲۰یا ۱۹۲ساعت در ماه؟
پاسخ: متاسفانه در این خصوص رویه واحدی وجود ندارد و هر کارگاهی فرمول خاص خود را ابداع کرده و به کار گرفته اســت. اگر برای محاســبه اضافه کاری مبنای ساعات کار در ماه ۱۷۶ ساعت و در چارچوب هفته ای ۴۴ســاعت قانونی باشد، میزان دستمزد ساعت اضافه کاری با توجه به اختصاص ۴۰درصد اضافه فوقالعاده مربــوط به نفع کارگر خواهد بود. اگر ۲۲۰ ساعت در ماه را مبنا قرار دهیم که کل ساعات کار با تعطیلی را شامل میشود، نفع کارفرما را در نظر گرفته ایم که بیشتر کارفرماها این روش را بیشتر میپسندند. اما حد متعادل آن است که ۱۹۲ ســاعت را مبنا قرار دهیم که تامین کننده خواســته هردو طرف است. در این روش ساعات ماهانه با توجه به ۴۴ساعت قانونی در هفته ( ۴هفته و ۲۸روز) به علاوه ۲روز اضافه که روی هم ۳۰روز میشود، مبنای محاسبه قرار میگیرد.