فرهنگ سازی مالیاتی بنیان توسعه وپیشرفت کشور
تعریف فنی و اقتصادی مالیات بر الزامی و اجباری بودن پرداخت آن تاکید دارد، ولی اگر مالیات را در چارچوبی وسیع تر و گسترده تر قرار دهیم، چند وجهی بودن آن آشکار می شود،مثلا اگر به زمینه ها وجنبههای اجتماعی مالیات توجه کنیم مفاهیمی مانند هزینه اجتماعی، مشارکت و مسئولیت اجتماعی، رفاه وعدالت اجتماعی و .. معنا پیدا می کند و در این بستر فرهنگ مالیاتی اهمیت ویژه ای می یابد و مالیات از یک مفهوم اقتصادی به مفهومی وسیع با جنبه های سیاسی اجتماعی ،فرهنگی وحتی محیط زیستی تبدیل می شود.اصولا فرهنگ مالیاتی، مجموعه‌ای از بینش ها ،تصورات ،برداشت ها ،ارزش های اجتماعی و رفتارهای مردم در حوزه مالیات( قوانین، شیوه دریافت و نحوه هزینه کردن) است.فرهنگ مالیاتی بیانگر دیدگاه مردم به پرداخت مالیات، آثار مالیات، فرار مالیاتی، وظایف و مسئولیت های قانونی و رفتار در قبال این موارد است.جوامع مختلف فرهنگ های مالیاتی متفاوتی دارند و اگر آنها را بر اساس شاخص های کمی و عددی مقایسه کنیم برخی در سطوح بالاتر و برخی دیگر در سطوح پایین تری قرار می گیرند.واقعیت این است که در کشورهای پیشرفته اگر سخن از فرهنگ مالیاتی کمتر به میان می آید به این دلیل است که مالیات به عنوان یک وظیفه یا اصل تردید ناپذیر پذیرفته شده است و برای عمل به تکالیف قانونی شهروندان نیاز چندانی به ترغیب و تشویق نیست همچنین آثار و جلوه های پرداخت مالیات در زندگی شهروندان کاملا مشهود وملموس است.یک شهروند میداند که اگر مالیات پرداخت نکندرفاه، امنیت، خدمات شهری ،آموزش وسایر نیازهای او دچار اختلال وکاستی می شود. دربرخی جوامع که نظام مالیاتی نوظهور است وپیشینه تاریخی کمی دارد مسئله به این صورت نیست و فرایندهای مرتبط با مالیات با دشواری ها وچالش های متعددی مواجه است و اصولا فرهنگ مالیاتی ضعیف است.حال این سئوال پیش می آید که آیا می توان فرهنگ مالیاتی را ارتقاء داد؟فرهنگ مالیاتی نیز مانند پدیدهای دیگر تابع نظامی علی و دستخوش تغییر است .به عبارت دیگر، فرهنگ مالیاتی دارای ماهیتی پویاست به این معنی که از وضعی ساده آغاز می شود و به تدریج پیچیده می شود و راه تکامل را طی می کند.اگر باورها ونگرش های شهروندان نسبت به مالیات وآثار آن ارتقاء یابد در حوزه عمل نیز این شهروندان همدلی وهمراهی بیشتری با نظام مالیاتی خواهند داشت.به تدریج فرهنگ ایجاد شده عناصر وزمینه های ضد خود را اصلاح میکند.
اصولا عوامل متشکله فرهنگی مالیات عبارتند از: ۱- تجربه تاریخی مردم:یعنی اینکه از گذشته چه چیزی در مورد مالیات به آنها منتقل شده است، برخی از ذهنیت ها در مورد مالیات به صورت بین نسلی منتقل می یابد و مبنای نگرش افراد می شود وممکن است این نگرش ها منطبق بر واقعیت های بیرونی نباشد ۲- سیاست های حاکم بر جامعه به این معنا که مالیات چگونه هزینه می شود وچه آثار ونتایج ملموسی برای مردم دارد ۳- ساختار جمعیت:متغیرهای مانند سن،اشتغال، تحصیلات و.. می تواند فرهنگ مالیاتی اثر بگذارد.
به نظر می رسد هر مقدار فرهنگ مالیاتی کشوری توسعه یافته تر باشد هزینه های مالیات ستانی پایین تر است، ولی نباید این مسئله را از نظر دور داشت که همه افراد جامعه تحت تاثیر فرهنگ مالیاتی نیستند و عدم تمکین به قوانین و مقررات مالیاتی، موضوعی است که نه تنها در ایران، بلکه در سایر کشورهای پیشرفته نیز دارای اهمیت و محل بحث و چاره‌اندیشی است. هنگامی که راهکارها وشیوه های آموزشی و فرهنگی کارساز نشودجریمه و مجازات های قانونی پیش کشیده می شود.
توسعه فرهنگ مالیاتی با چالش ها وموانع متعددی مواجه است.برای توسعه وارتقای فرهنگ مالیاتی باید تفکرات منفی وکلیشه ای اصلاح شود و پرسش های اساسی شهروندان در خصوص چرایی پرداخت مالیات وچگونگی هزینه کردن آن پاسخ داده شود ودر سطحی بالاتر چیستی مالیات برای آنها تببین شود.علاوه بر این درسطح عملی نیز بایدساده تر شدن قوانین،مشخص بودن تکالیف ووظایف مودیان،سهولت وسرعت انجام تکالیف قانونی وعدالت مالیاتی پی گیری شود.
اصولا فرهنگ سازی مالیاتی مسئله ای بسیار وسیع وپیچیده است و استفاده از ظرفیت های روشهای متنوع اطلاع رسانی و فرهنگ سازی وهمچنین مشارکت کنشگران را در همه سطوح ایجاب می کند.با این نگاه فرهنگ سازی برای مالیات باید با فرایند اجتماعی شدن فرد و از سنین کودکی با یادگیری تعهد ومشارکت اجتماعی شروع شود ودرتمام مقاطع زندگی شهروندان با روشهای گوناگون تداوم یابد.با فرهنگ سازی مداوم مالیاتی هزینه های سنگین مالیات ستانی کاهش می یابد وتجربیات وآموزه های که به نسل های بعد منتقل می شود وبه تدریج کلیشه ها ونگرش های منفی نسبت به مالیات کمتر خواهدشد وکشور راه توسعه وپیشرفت را با عوامل بازدارنده کمتری طی خواهد کرد.