تکالیف قانونی اشخاص مشمول رعایت تکالیف موضوع ماده 169 قانون مالیات های مستقیم:
اشخاص مشمول مکلفند فهرست معاملات فصلی خود را مطابق اقلام اطلاعاتی مندرج در سامانه معاملات فصلی تهیه و ارسال نمایند. فهرست معاملات حداکثر در مقاطع سه ماهه (فصلی) تهیه و تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل بصورت الکترونیکی از طریق درگاه اینترنتی سازمان برای سامانه معاملات ارسال و یا بصورت لوح فشرده در قالب اطلاعات درخواستی سازمان به اداره امور مالیاتی ارائه شود. چنان چه انتهای سال مالی اشخاص حقوقی در خلال یکی از فصول سال شمسی باشد. این اشخاص مکلفند برای آن فصل دو فهرست معامله تنظیم و ارسال نمایند. به نحوی که از ابتدای فصل تا پایان سال مالی خود یک فهرست معامله و همچنین از ابتدای سال مالی تا پایان آن فصل نیز یک فهرست معاملات دیگر ارسال نمایند.
مثال: فرض کنید سال مالی شرکت بنیان صنعت اوپاتان از تاریخ 01/09/1394 لغایت 30/08/1395 می باشد. از این رو برای اعلام معاملات فصلی دوره پاییز سال 1395 می بایست دو گزارش برای فصل پاییز 95 اعلام شود که گزارش اول شامل کلیه فاکتورهای مربوط به تاریخ 01/07/1395 لغایت 30/08/1395 و گزارش دوم شامل کلیه فاکتورهای مربوط به تاریخ های 01/09/1394 لغایت 30/09/1395 می باشد.
نکته: مشمولین ارسال فهرست معاملات در موارد خرید کالا، خدمت و یا دارایی از اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون م.م (فعالیت های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهی گیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخلیات) و یا از اشخاصی که مکلف به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند، الزامی به درج شماره اقتصادی فروشنده در فهرست معاملات ارسالی نخواهد داشت و می توانند این گونه خریدها را بصورت مجموع اعلام نمایند.
جرائم عدم انجام تکالیف مقرر در ماده 169 قانون مالیات های مستقیم:
عدم انجام هر یک از تکالیف مقرر در ماده 169 قانون مشمول جریمه های مقرر در ماده مذکور به شرح زیر می باشد:
1- عدم صدور صورتحساب فروش کالا یا ارائه خدمات: 2% مبلغ مورد معامله
2- عدم درج شماره اقتصادی خود: 2% مبلغ مورد معامله
3- عدم درج شماره اقتصادی طرف معامله: 2% مبلغ مورد معامله
4- استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران: 2% مبلغ مورد معامله
5- استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود: 2% مبلغ مورد معامله
توجه: با عنایت به بخشنامه 97/94/200 مورخ 16/10/1394 به موجب تبصره 6 ماده 169 قانون مالیات های مستقیم مصوب 31/04/1394 جرائمی که مودیان به واسطه عدم اجرای احکام ماده 169 مکرر ق.م.م مصوب سال 1380مرتکب شده اند، مطابق مقررات این ماده محاسبه، مطالبه و وصول می شود.
نکته: در صورت انجام تخلفات موضوع ردیف های 1 الی 3 بند های بالا در هر معامله، جریمه قابل محاسبه و مطالبه حداکثر معادل 2% مبلغ همان معامله خواهد بود.
مثال: فرض کنید شرکت بنیان صنعت اوپاتان به مبلغ 12.456.000.000 ریال درآمد ابرازی داشته و برای فروش های خود هیچ گونه فاکتور فروشی صادر نکرده است، از این رو با توجه به جرائم موضوع ماده 169 ق.م.م صدور صورتحساب جریمه ای معادل 2% مبلغ فروش و عدم درج شماره اقتصادی شرکت اوپاتان در فاکتورهای فروش مشمول جریمه ای معادل 2% و عدم درج شماره اقتصادی مشتریان در فاکتورهای فروش مشمول جریمه ای معادل 2% خواهد بود که بر اساس نکته بالا میزان جریمه قابل مطالبه توسط گروه رسیدگی کننده در مجموع 2% مبلغ فروش یعنی مبلغ 249.120.000 ریال خواهد بود.
موارد عدم شمول ارسال گزارشات معاملات فصلی:
مواردی که مشمول ارسال فهرست معاملات نمی باشند:
1- خرید و فروش و سود و کارمزد اوراق بهادار
2- خرید و فروش سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا سایر سهم الشرکه
3- سود و کارمزد و جریمه های بانک ها، صندوق تعاون، صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، موسسات اعتباری غیربانکی مجاز و صندوق های قرض الحسنه
4- سود سهام و سهم الشرکه
5- حق عضویت اعضا مجامع حرفه ای، احزاب و انجمن ها و تشکل های غیردولتی دارای مجوز از مراجع ذی صلاح
6- کمک ها، جوائز و هدایای بلاعوض
7- مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به استثناء مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و موارد مشابه، به دستگاه های اجرایی پرداخت می گردد.
8- حقوق و دستمزد پرداختی
9- وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان پرداختی