تاثیر مالیات بر ارزش افزوده در کاهش مصرف کالاهای آسیب رسان

در حال حاضر بیماریهای قلبی عروقی به عنوان یکی از سه علت اصلی مرگ و میر و ناتوانی انسانها در سراسر جهان مطرح است و مصرف چربی‌ها و نمک در ایجاد این بیماریها و مرگ ناشی از آن، نقش اصلی را ایفا می‌کند. بنابراین یکی از اهداف برنامه‌های تغذیه یی سازمانها و وزارتخانه های متولی سلامت عمومی در همه ی کشورهای جهان، کاهش مصرف چربی و نمک در رژیم غذایی مردم است.
در ایران نیز، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فهرست بیش از 20 قلم کالای آسیب رسان به سلامت را به دولت داده است تا نسبت به برخورد با تبلیغات آنها، اقدام شود. این در حالی است که هر روز، شاهد افزایش تبلیغات رنگارنگ انواع خوراکی ها و کالاهایی هستیم که مصرف آنها، سلامت افراد به خصوص کودکان را تهدید می کند. انواع پفک و چیپس، نوشابه های گازدار، دخانیات (سیگار و تنباکو)، فست فودها و… از جمله کالاهایی هستند که در لیست کالاهای آسیب رسان به سلامت قرار دارند.
برخی از کالاهای آسیب رسان به سلامت افراد جامعه عبارتند از: نوشابه های گاز دار شامل انواع کولاها (اعم از معمولی و رژیمی)، نوشابه های طعم دار رنگی و بی رنگ و نوشابه های انرژی زا، انواع چیپس، انواع داروهای فاقد مجوز ورود یا ساخت، خدمات سم پاشی فاقد مجوز، خدمات آرایشی (مانند برنزه کردن با دستگاههای سولاریوم، خالکوبی، کاشت مو و ناخن و امثال آن)، خدمات مشاوره تغذیه مانند روشهای لاغری و چاقی، داروهای لاغری و مکمل های چاقی، خدمات و اقدامات مداخله ای جهت افزایش قد و خدمات بدنسازی فاقد مجوز، استخرها و مراکز تفریحی آبی فاقد مجوز، کالاها و یا اقداماتی که مصرف یا انجام آنها مبین نمایش رفتارهای پر خطر است (مانند استعمال دخانیات اعم از قلیان و سیگار یا مصرف فست فودها و فرآورده های غذایی صنعتی که معمولا پرچرب و با نمک بالا هستند)، خدمات و کالاهای گند زدایی و ضدعفونی کننده آب و محیط فاقد مجوز و…
در برنامه ی پنجم توسعه و در خصوص کالاهای آسیب رسان به سلامت جامعه، بند قانونی وجود دارد که طبق آن برای این کالاها عوارض و مالیات هایی باید در نظر گرفته شود. بر اساس ماده ی 37 قانون برنامه ی پنجم توسعه، به منظور ارتقاء سلامت عمومی جامعه، پیشگیری و مقابله با بیماریها و عوارض خطرساز سلامتی که بیشترین هزینه ی اقتصادی و اجتماعی را دارند، و برای وضع عوارض و افزایش مالیات کالاهای آسیب رسان، وزارت بهداشت فهرست اقدامات و کالاهای آسیب‌رسان به سلامت و داروهای با احتمال سوءمصرف و درصد عوارض برای این کالاها را در ابتدای هر سال توسط کار گروهی با مسوولیت این وزارتخانه و با عضویت وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، رفاه و تامین اجتماعی و صنایع و معادن و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سابق، تعیین و ابلاغ می‌کند.
هم اکنون مالیات بر ارزش افزوده ی برخی از کالاهای آسیب رسان مانند بنزین و سوخت هواپیما 20% و سیگار و محصولات دخانی 12% است. بر اساس گزارش معاونت مالیات بر ارزش افزوده ی سازمان امور مالیاتی کشور، مالیات بر کالاهای آسیب رسان از جمله مالیات بر ارزش افزوده ی نوشابه های گازدار، آلاینده های محیط زیست و سیگار افزوده شده است. به بیان دیگر، علاوه بر مالیات بر ارزش افزوده با نرخ عمومی، به هر یک از این کالاها درصدی اضافه شده که درآمد حاصل از آن به بخش های خاص اختصاص داده می شود.
60 درصد از درآمدهای حاصل از ارزش افزوده ی اضافه شده بر نوشابه های گازدار به وزارت بهداشت و 40 درصد آن به وزارت ورزش و جوانان جهت مصرف در محل تعیین شده اختصاص یافته است. همچنین، 50 درصد از درآمدهای حاصل از ارزش افزوده اضافه شده بر سیگار به وزارت آموزش و پرورش و 50 درصد دیگر به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اختصاص یافته است.